Các bác sĩ Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai-Hà Nội cho hay, hầu như ngày nào trung tâm này cũng tiếp nhận các ca ngộ độc rượu vào điều trị, nhưng số nhập viện tăng lên vào thời điểm cuối năm, trước và sau các kỳ nghỉ lễ, tết, có ngày 2-3 ca cấp cứu. Đáng lo ngại nhất là tình trạng ngộ độc methanol.

Theo Sức khỏe đời sống, tại hội thảo về tình trạng sử dụng bia rượu do Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế vừa tổ chức mới đây, TS Trương Đình Bắc, Phó cục trưởng Cục Y tế dự phòng cho hay: rượu, bia là nguyên nhân gián tiếp của 200 loại bệnh, chấn thương và là nguyên nhân trực tiếp của nhiều loại bệnh: bệnh đường tiêu hóa, gan, thận … và uống mức độ nào cũng có nguy cơ gây ung thư và càng uống nhiều thì nguy cơ gây ung thư càng tăng.

Theo Cục Y tế dự phòng, khi vào cơ thể cồn (ethanol) trong rượu chuyển hóa thành acetaldehyde là chất độc cho cơ thể. Nếu chỉ uống rượu, bia với số lượng nhỏ thì cơ thể có thể dung nạp hết, với khả năng trung bình khoảng 10 gam cồn (tương đương 1 đơn vị cồn) tương đương 1 ly rượu nhỏ hoặc một cốc bia hơi mỗi giờ. Nhưng nếu uống quá mức dung nạp, chất độc này sẽ bị tồn lại trong gan gây độc cho cơ thể.

Những triệu chứng ngộ độc rượu

Ở nước ta, tồn tại nhiều loại rượu (tự nấu, tự pha chế và rượu nhập ngoại), trong đó loại tự nấu, nhất là loại rượu tự pha chế có sử dụng chất methanol thì cực kỳ độc hại. Bởi vì methanol (tức cồn công nghiệp) là loại không được phép sử dụng để uống, chỉ sử dụng trong công nghiệp. Trong rượu bình thường hay còn gọi là rượu bia thực phẩm là loại có chứa chất cồn ethanol. Tuy được dùng để pha chế đồ uống có cồn nhưng bản thân ethanol cũng là chất có thể gây ngộ độc nếu dùng quá mức cho phép. Ethanol có khả năng ức chế làm suy yếu hệ thần kinh trung ương, gây giảm hoạt tính các nơron thần kinh.

Ngộ độc rượu loại ethanol thường có cấp tính và mạn tính. Ngộ độc cấp tính trong giai đoạn đầu có dấu hiệu kích thích (người thấy sảng khoái, nói nhiều, các vận động phối hợp đã bị rối loạn). Sau đó là giai đoạn ức chế biểu hiện giảm phản xạ gân xương, tri giác giảm, mất khả năng tập trung tư tưởng, có nguy cơ giãn mạch ngoại vi, hạ huyết áp và có thể tử vong, nếu không cấp cứu kịp thời.

Ngộ độc mạn tính bởi uống rượu kéo dài dẫn đến sút cân, chán ăn, tiêu chảy (do tổn thương gan và ruột), da xanh tái (do thiếu máu), tổn thương gan (thoái hóa gan, xơ gan, có thể ung thư gan), mất trí nhớ, run, rối loạn tâm thần.

Nguy hiểm hơn và thường dẫn đến chết người là uống rượu tự pha chế có chứa methanol (cồn công nghiệp). Methanol sau khi được uống vào sẽ chuyển hoá thành foc-man-đê- hít (formaldehyt), sau đó thành axít fócmic (formic acid). Chính những chất này gây độc cho gan, thận (gây suy thận cấp, viêm gan nhiễm độc), đặc biệt là gây toan hóa máu nặng nề. Triệu chứng đầu tiên là chán nản, lú lẫn, ngủ li bì. Triệu chứng nhiễm độc có thể xuất hiện chậm sau 18 - 24 giờ, bao gồm đau đầu, nhìn mờ, nhìn có màu trắng, buồn nôn, nôn, thở nhanh, suy hô hấp. Nhiễm độc methanol nặng sẽ gây hôn mê, co giật, tụt huyết áp và tử vong nhanh chóng.

Phương pháp đề phòng và xử trí sơ bộ tại gia đình:

Để phòng ngộ độc rượu, trước hết không uống rượu tự pha chế, nhất là loại có cồn công nghiệp (methanol). Tuyệt đối không uống rượu khi đói (trong khi uống rượu vẫn phải ăn cơm và thức ăn khác nhằm tránh tình trạng cảm lạnh do đói). Nên chọn loại rượu có thương hiệu, có nhãn mác, có nguồn gốc,  xuất xứ rõ ràng và phải đảm bảo an toàn thực phẩm. Không uống rượu bán dạo vì khó xác định nguồn gốc của rượu. Những ngày vui cũng chỉ nên uống ít một, không nên uống quá mức (khoảng 30ml). 

Để tránh nguy hiểm khi ngộ độc rượu thì tìm mọi cách gây nôn hết khi người bệnh đang còn tỉnh, sau đó xát mạnh hai bên má. Cho nạn nhân uống một cốc sữa nóng, trà đặc. Cần nới lỏng áo, quần (cởi khuy áo cổ, tháo thắt lưng) và để nạn nhân nằm nơi thoáng mát (tránh gió lùa). Tư thế nằm úp xuống giường, hai tay xuôi ra sau, mặt nghiêng về bên trái. Không dùng chất chống nôn (vì sẽ giữ chất độc) và không cho uống paracetamol (vì làm hại gan). Nếu có biểu hiện co giật, thở không đều, hôn mê (cần theo dõi sát sao vì dễ nhầm với ngủ say) và bị ngã có chảy máu tai, quầng mắt, loạn nhịp tim phải đưa đến bệnh viện cấp cứu càng nhanh càng tốt./.

ThS-BS. Hà Văn Giáp-Chi cục ATVSTP Thanh Hóa